Terug

Tuin in cultuur brengen

2024-06-02

M.T. Konstapel

Inleiding

Vaak hoor ik de vraag: “Hoe begin ik met een moestuin/siertuin/andersoortige tuin?” En niet minder vaak hoor ik dan als antwoord veel meningen, vooral over hoe het niet moet. En daar heb je dan weer niet zoveel aan. Daarom heb ik hier geprobeerd om mijn ervaringen op te schrijven. Ik haal verschillende manieren aan en geef aan wat de voor- en nadelen zijn. Mijn hoop is dat je na het lezen van dit stuk beter je eigen weg kunt vinden bij het maken van de eerste stappen in je nieuwe tuin.

Locatie

De eerste vraag die je je moet stellen is: “Wat wil ik gaan aanplanten?”

Wil je een moestuin, dan moet deze vol in de zon liggen. Natuurlijk heb je van iemand gehoord dat het best in de schaduw kan. En als je niets anders hebt dan een schaduwhoekje dan is er weinig keus. Maar groenteplanten zijn een- en tweejarige gewassen. Pioniersplanten, die van oorsprong groeien op open plekken. Het zijn de planten die als eerste gaan groeien op de zonnige plekken achtergelaten door een storm die een aantal bomen heeft omgeblazen. Of op de graasplek van een ree aan de rand van het bos. Of zelfs in die molshoop in je gazon. En als de open plek langzaam weer dichtgroeit met struiken en bomen verdwijnen de pioniersplanten vanzelf weer.

Een boomgaard groeit ook graag in de zon. Maar een rand van een struweel of bosrand is ook prima geschikt. Als deze maar op het zuiden ligt, in de zon dus.

Een siertuin kun je eigenlijk overal maken. Als je maar de juiste planten kiest. Een schaduwrijke siertuin vraagt om varens en andere schaduwminnende planten. En een zonnige plek is weer goed geschikt voor een siergrassenborder.

Ontginnen

Nu heb je een geschikte plek gevonden en die plek is waarschijnlijk begroeid met gras. Wat nu? Meningen genoeg, maar welke mening is de juiste? Dat is heel simpel: geen enkel mening is de juiste, maar ook zijn alle meningen juist! Iedereen heeft z’n eigen manier gevonden en alle manieren lijken te werken. Het is nu alleen zaak om de manier te vinden die het best bij jou past.

De chemische weg

Die sla ik over, want ook ik ben maar gewoon een mens met een eigen mening. En ik denk dat je niet een echte tuinier bent als je chemie inzet. En vaak is chemie schadelijk voor dier (dus ook je hond) en mens (dus ook je kind).

Traditioneel spitten

De beproefde ouderwetse manier die je grootvader of overgrootvader hanteerde. Graaf een geul, twee spades diep. Graaf parallel daaraan weer een geul, ook weer twee spades diep. Doe de grond die je uit de laatste geul schept in de voorgaande geul. Zorg ervoor dat het gras op zijn kop onderin de geul beland.

Deze methode is zeer effectief. Je eindigt met losse zwarte grond waarin je direct kunt zaaien en planten. Je eindigt ook met rugpijn. Tegenwoordig weten we steeds meer van het bodemleven en het belang ervan voor een gezonde tuin. Door het diep omzetten van de grond wordt dit bodemleven verstoord. Het duurt een tijd voordat het leven zich weer hersteld heeft, met tot die tijd waarschijnlijk een negatief effect op de gezondheid van je planten. Omdat de bodem nu bloot is gesteld aan de elementen verslechtert de bodem: regen kan de grond doen dichtslaan en UV in het zonlicht steriliseert de bodem, waardoor het bodemleven zich minder snel kan herstellen. Bij droogde kan de bodem deels wegwaaien.

Voordelen

Nadelen

Ploegen

Dit is eigenlijk dezelfde handeling als spitten, maar dan uitgevoerd door een machine. Die machine kan het bodemleven extra verstoren doordat het gewicht de onderste bodemlagen kan verdichten. De afwatering kan dan verslechteren. Omdat de bodem nu bloot is gesteld aan de elementen verslechtert de bodem: regen kan de grond doen dichtslaan en UV in het zonlicht steriliseert de bodem, waardoor het bodemleven zich minder snel kan herstellen. Bij droogte kan de bodem deels wegwaaien.

Machines lekken altijd een beetje olie. Die olie kan in de bodem terecht komen.

Voordelen

Nadelen

Frezen

Een frees woelt de bovenste 10-30cm van de grond door elkaar. Het is minder belastend voor de bodem dan spitten of ploegen. De begroeiing wordt niet diep in de grond gebracht, maar door de bovenste laag heen gemixt. Vaak moet er meerdere malen gefreesd worden voordat alle plantengroei is verdwenen. Omdat de bodem nu bloot is gesteld aan de elementen verslechtert de bodem: regen kan de grond doen dichtslaan en UV in het zonlicht steriliseert de bodem, waardoor het bodemleven zich minder snel kan herstellen. Bij droogde kan de bodem deels wegwaaien.

Machines lekken altijd een beetje olie. Die olie kan in de bodem terecht komen.

Voordelen

Nadelen

Afdekken met karton

De vegetatie wordt eerst afgemaaid en vervolgens afgedekt met een laag karton. De beste tijd om dit te doen is in de late herfst of begin winter. Het karton zorgt ervoor dat er geen licht bij de bodem kan komen, waardoor de meeste planten afsterven. Doordat karton wel water en lucht doorlaat verstikt de bodem niet. Het karton verteert langzaam en in de lente is de grond kaal en klaar om in te planten.

Voordelen

Nadelen

Soms wordt er beweerd dat karton schadelijke chemicaliën zou bevatten en beter niet als mulchmateriaal gebruikt kan worden. Ik heb daarover geen literatuur kunnen vinden. Velt (Vereniging Ecologisch Leven en Tuinieren) adviseert zelfs het gebruik van karton als mulch en als grondstof voor composthopen. Het is natuurlijk wel verstandig om plakbandresten te verwijderen.

In de voedingsmiddelenindustrie wordt soms PFAS gebruikt als waterafstotend middel in bijvoorbeeld kartonnen pizzadozen. Dit voorkomt dat pizzadozen slap worden door de pizza’s die erin worden verpakt. Dit soort karton is natuurlijk niet geschikt voor de tuin. Gelukkig is dit soort karton gemakkelijk te herkennen. Als je er een druppel water op laat vallen en het blijft als een parel bovenop het karton liggen, dan kan het karton PFAS bevatten. Trekt het water er direct of redelijk snel in, dan is het karton vrij van PFAS. Het gaat meestal om kleine verpakkingen, die door de geringe afmetingen toch al niet erg geschikt zijn als mulchmateriaal. Grotere omdozen bevatten vrijwel nooit PFAS. Maar het kan natuurlijk geen kwaad om het te testen.

Voor zover ik kan nagaan wordt karton gemaakt van natuurlijke vezels, gelijmd met plantaardige lijm (mogelijk aardappelzetmeel) en bedrukt met plantaardige inkt (soja, dus waarschijnlijk wel genetisch gemodificeerd).

Direct inplanten

Plant je alleen struiken en bomen dan is het vaak niet eens nodig om de grond in cultuur te brengen. Het hoge gras belemmert de groei van deze planten niet of nauwelijks. Het is slechts anekdotisch bewijs, maar ik ken een situatie waarin twee buren op hetzelfde moment struweel aanplantten. De ene buur hield netjes de boomspiegels kaal, de andere buur genoot van zijn tuin vanuit z’n luie stoel. Aanvankelijk groeide de planten van de eerste buur veel harder dan van de andere buur. Maar na een aantal jaar was er geen enkel verschil meer te zien tussen de twee tuinen. Ik weet wel welke buur ik liever zou zijn geweest.

Voordelen

Nadelen

Conclusie

Er zijn meerdere manieren om een tuin voor het eerst in cultuur te brengen, ieder met z’n eigen voor- en nadelen. Welke manier er bij jou past, moet je zelf bepalen. En ik hoop dat dit artikel je helpt bij het maken van die keuze.

Maar wat doe je zelf dan?

Zelf gebruik ik vooral karton als mulch. Dat dek ik dan weer af met een flinke laag blad of hooi. Dat zorgt ervoor dat het karton niet wegwaait en het ziet er mooier uit. Heel af en toe frees ik een kweekbed, vooral wanneer ik karton of tijd te kort heb. Ik probeer dit echter zo weinig mogelijk te doen, omdat ik het bodemleven zo gezond mogelijk wil houden.